English GİRİŞ YAP

II. Abdülhamit Dönemi Osmanlı Valileri ve Vilayet İdaresi

Abdülhamit Kırmızı

TAMTez-Makale Sunumu
 
23 Temmuz 2005
Değerlendirme: Zahit Atçıl
 
Türkiye Araştırmaları Merkezi’nin Tez-Makale Sunumları 34. toplantısının konuğu Abdülhamit Kırmızı’ydı. “Rulers of the Provincial Empire: Ottoman Governors and the Administration of Provinces, 1895-1908” [Taşranın Sultanları: Osmanlı Valileri ve Vilayet İdaresi, 1895-1908] başlıklı doktora tezini Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü’nde (2005) tamamlayan Abdülhamit Kırmızı, tezinin içeriği hakkında ayrıntılı bilgi vermekten ziyade, bu konuyu seçmesindeki temel saikler üzerinde durdu ve tezinin ana başlıklarını kısaca özetledi.
 
II. Abdülhamid dönemi taşra idaresi konusunu çalışırken dört problemin etkili olduğunu belirten Kırmızı, birinci olarak, 33 yıllık II. Abdülhamid dönemini aynı özellikleri haiz tek bir dönemmiş gibi görmenin sakıncalı yanlarına değindi. Bu dönemin yeni bir dönemlendirme ile incelenmesi gerektiğini vurguladı. Bunun için, tezinde 1895’ten 1908’e kadar olan süreci, esas itibariyle II. Abdülhamid’in etkili olduğu dönem olarak incelemeyi yeğlediğini ifade etti. Tezinin konusunu 1895’i esas alarak çalışmasının nedenleri arasında da, Ermeni meselelerinin ilk defa 1895 yılında ayyuka çıkmasını, Tahsin Paşanın Baş Mabeyinci olmasıyla “Yıldız Sarayı Dönemi”nin başlamasını, önceki dönemde etkili olan büyük devlet adamlarının ölüm veya yaşlılık sebebiyle etkilerinin kaybolmasını ve 1895-1908 dönemi süresince Memduh Paşanın Dahiliye Nazırı olmasıyla Osmanlı bürokrasisinin göreli olarak bir istikrara kavuşmasını gösterdi.
 
İkinci problem, kişi-merkezli araştırma ve dönemlendirmenin yanıltıcılığıdır. Abdülhamit Kırmızı, tezinden, taşra valilerinin padişahı yanlış bilgilendirmeleri ve sadrazamın etkinliği gibi örnekler vererek II. Abdülhamid’in o dönemde karar mekanizmasında tek kişi olmadığını, başka siyasî aktörlerin de karar almadaki etkilerinin gözden kaçırılmaması gerektiğini vurguladı.
 
Üçüncü problem, Alman Sosyolog Max Weber’in temelde Avrupa için kavramsallaştırdığı “rasyonel bürokrasi” modelinin Osmanlı’ya uygulanmasından kaynaklanan sorunlardır. Weber’in Osmanlı hakkındaki çok az bilgisine rağmen Osmanlı üzerine söylediklerinin olduğu gibi alınması ve “rasyonel bürokrasi” modelinin ideal ve tek bürokrasi modeli olarak görülmesi, Osmanlı tarihçilerinin sağlıklı analiz yapabilmelerini engellemiştir.
 
Dördüncü problem de II. Abdülhamid döneminde bürokrasi ve taşra idaresinde yapılan reformların ne derece başarılı olduğunun test edilmesi meselesidir. Yapılan reformları teleolojik bir bakış açısına sahip olarak modern ulus devletin yapılandırılmasına giden gerekli unsurlar olarak görmek yerine, bu reformların diğer ülkelerde yapılan reformlarla karşılaştırılmaları ve reformların üzerinde etkili olduğu toplumsal yapıların da incelemenin içine alınması gerekir.
 
Abdülhamit Kırmızı, tezinde bu konuyu seçmesindeki dört problemi izah ettikten sonra 1895-1908 döneminde Osmanlı taşra idaresi çerçevesinde 25 vilayet ve 95 valiyi incelediğini söyledi. Valilerin kariyer çizgilerinin taşra-merkez ilişkisinde önemli bir yeri olduğunu belirten Kırmızı, küçük mevkilerden terfi etme veya merkezden atanma, asker-vali veya sivil-vali olma vb. faktörlerin bu ilişkiyi şekillendirdiğini savundu. Yine bu dönemde genel olarak adem-i merkeziyet talebinin ciddî anlamda azaldığına ve bürokratların padişaha sadık kaldıklarına dikkat çekti.
 
Toplantı tez hakkında katılımcıların katkı ve sorularıyla son buldu.

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.