1 Mart 2008
Değerlendirme: Hümeyra Karagözoğlu
İhtisas sempozyumlarının yedincisi, Medeniyet Araştırmaları Merkezi’nin düzenlediği “İslâm Siyaset Klasiklerini Yeniden Okumak” sempozyumu Vefa salonunda yapıldı. 2003 yılından bugüne Dr. Hızır Murat Köse yönetiminde devam eden Siyaset Felsefesi atölyesinin ilk çalışmaları, “Klasiği Yeniden Düşünmek” sempozyumunda sunulmuştu. Yaklaşık bir yıldır yeni çalışma grubuyla yoluna devam eden atölye, ortaya konan çalışmaları ikinci sempozyumla sundu.
Klasik eserleri yeniden okumak suretiyle İslâm Siyaset Düşüncesinin ana hatlarını, temel kavramlarını ve bunlar üzerinden ulaşılabilecek yeni bakış açılarını ortaya çıkarmayı hedefleyen atölyede, fıkıh eserlerinden siyasetnamelere kadar pek çok farklı eser ele alındı. Ele alınan eserler üzerinden ortaya çıkan sonuçların paylaşıldığı sempozyum iki oturumdan oluşmaktaydı. Felsefî eserleri inceleyen katılımcıların tebliğlerinin yer aldığı “Felsefe Zemininde Siyaset” başlıklı ilk oturum Dr. Hızır Murat Köse tarafından yönetildi. İlk konuşmacı, “Niçin Erdemli Şehir? Saadet, İlk Reis ve Toplum Üçgeninde Fârâbî’nin Erdemli Şehri” başlıklı tebliğiyle Mustafa Öztürk idi. “Niçin erdemli şehir?” sorusunu ön planda tutarak hazırladığı konuşmada Öztürk, saadet, ilk reis ve toplum kavramlarını öne çıkardığı bir yaklaşımla Fârâbî’nin İslâm Siyaset Düşüncesine katkı sağlayan yönlerini ortaya koydu.
İlk oturumun ikinci konuşmacısı Hümeyra Karagözoğlu, bir ahlâk filozofu olarak tanınan İbn Miskeveyh’in adalet ve hükümdar hakkındaki fikirlerini ele alarak, filozofun siyasete dair yaklaşımına değindi. “İdeal ve Gerçek: İbn Miskeveyh’in Siyaset Düşüncesine Dair Bir Değerlendirme” isimli tebliğinde İbn Miskeveyh’in yaşadığı dönemdeki siyasî durumdan da bahseden Karagözoğlu, filozofun değindiği ve değinmediği konuların söz konusu siyasî durumla ilişkisine dikkat çekti. Üçüncü konuşmacı M. Cüneyt Kaya, “Peygamberin Yasa Koyuculuğu Bağlamında İbn Sînâ’nın Siyaset Düşüncesi” başlıklı tebliğinde, pratik felsefe alanındaki fikirleri fazla öne çıkmamış olan İbn Sina’nın siyasete bakışına dair önemli bir iddiayı dile getirdi. Kaya, İbn Sînâ’nın pratik felsefe alanında ilâhî dinin ortaya koyduğu hükümlerin nihaî ve en mükemmel kurallar olduğu fikrinden hareketle, siyasete dair konularda da peygamberin, İbn Sînâ için temel ilkelerin kaynağı olduğu ana fikrini dile getirdi. İlk oturumun son konuşmacısı Osman Safa Bursalı ise, “Tûsî’nin Siyaset Düşüncesinde Adalet-Sevgi İlişkisi” başlıklı tebliğinde, Nasırüddin Tûsî’nin Ahlâk-ı Nâsırî eserinde dile getirdiği fikirler çerçevesinde, adalet ve sevgi kavramlarını öne çıkaran bir değerlendirme yaptı.
“Sabite ve Vâkıa Denkleminde Siyasî Düşünce” başlıklı ikinci bölüm, oturum başkanı Dr. Sami Erdem’in giriş konuşmasıyla başladı. Şeyma Şahinoğlu ve Mustafa Kömürcüoğlu’nun birlikte hazırladığı “Güç ve Adalet Arasında Bir Devlet Adamı: Nizamülmülk ve Siyasetname’si” başlıklı çalışma, Şeyma Şahinoğlu tarafından sunuldu. Tebliğde, Siyasetname’nin yeniden okunması sürecinde öne çıkarılabilecek kavramların neler olduğu ve pratiğe yönelik çalışmalar olarak görülen siyasetnamelerin teorik bir yapısının olup olmadığı sorularının üzerinde duruldu. “Mutedil Bir Pragmatist: Keykâvus ve Kâbusname” başlıklı sonraki tebliğin sahibi Serhat Aslaner, Kâbusname adlı eserden örnekler vererek, gerçekçi ve pragmatist olarak nitelenebilecek bir siyaset anlayışını ortaya koyan Keykâvus’a değindi. Son tebliğ ise, Özgür Kavak tarafından sunulan “Siyâsî Fıkhî Ahkâmın Fıkıh Usulü Zemininde Temellendirilmesi: Cüveynî’nin Gıyâsî’si ve Modern Yorumları” idi. Cüveynî’nin fıkhî kavramlar muvacehesinde ele aldığı siyasî bahislere değinen Kavak, fakihin yaptığı kavramsal ayırımlara dikkat çekerek siyaset düşüncesine fıkıh penceresinden yapılan katkılara örnek verdi.
Tebliğlerin sonunda Dr. Hızır Murat Köse bir değerlendirme konuşması yaparak, sunulan çalışmaların kısa bir hikâyesini dile getirdi. İslâm Siyaset Düşüncesini hakkıyla anlayabilmek yolundaki zorluklara değinen Köse, farklı disiplinleri içeren bir araştırma yapmanın gerekliliğine vurgu yaptı. Nasların siyasî konularda ayrıntılı hükümleri barındırmadığını hatırlattıktan sonra, bunun kat’î prensiplerin olmadığı anlamına gelmediğini ve İslâm’ın bu noktada Batı Siyaset Düşüncesinden ayrıldığını ifade etti. Müsteşriklerin İslâm Siyaset Düşüncesine bakışlarındaki hatalı yönlere dikkat çeken Köse, Müslüman bakış açısıyla yapılmış bir analize duyulan ihtiyacı dile getirerek, yapılan çalışmaların söz konusu ihtiyaca katkı yapması temennisiyle sözlerine son verdi.
