Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Reformu: Eleştirel Bir Yaklaşım

Feyzullah Yılmaz

8 Kasım 2007         
De­ğer­len­dir­me: Lütfi Zafer Soylu
 
KAM-Te­zat tar­tış­ma­la­rı se­ri­sin­de, Fey­zul­lah Yıl­maz’ın İs­veç Lin­kö­ping Üni­ver­si­te­si, Ulus­la­ra­ra­sı ve Av­ru­pa İliş­ki­le­ri Bö­lü­mü’nde ha­zır­la­dı­ğı yük­sek li­sans te­zi tar­tı­şıl­dı.
Yıl­maz, ko­nuş­ma­sı­na te­zin teo­rik alt­ya­pı­sı­nı ve han­gi me­to­do­lo­ji­yi iz­le­ye­rek tez ça­lış­ma­sı­nı ta­mam­la­dı­ğı­nı açık­la­ya­rak baş­la­dı. Ulus­la­ra­ra­sı iliş­ki­ler te­ori­le­rin­den Eleş­ti­rel Teo­ri’nin Ne­o-Gram­şi­yan ve Frank­furt Oku­lu bo­yut­la­rı­nı teo­rik çer­çe­ve ola­rak kul­la­nan Yıl­maz, te­zin­de bir ulus­la­ra­ra­sı sis­tem için­de­ki ku­rum­la­rın/ör­güt­le­rin, ör­ne­ğin Bir­leş­miş Mil­let­ler’in, ya­pıy­la ya­ni ulus­la­ra­ra­sı sis­tem­le, bir­lik­te na­sıl dö­nüş­tük­le­ri­ni ve de­ğiş­tik­le­ri­ni açık­la­ma­ya ça­lı­şı­yor. Yıl­maz ça­lış­ma­nın ikin­ci kıs­mın­da ise hu­su­sen, Bir­leş­miş Mil­let­le­rin sa­de­ce bir or­ga­nı­nın, ya­ni Gü­ven­lik Kon­se­yi’nde (GK), ne­den re­form ya­pı­la­ma­dı­ğı­na de­ği­ni­yor.
Yıl­maz’ın te­mel ar­gü­ma­nı, seç­ti­ği teo­rik ter­ci­hi­nin de te­mel var­sa­yım­la­rıy­la bağ­lan­tı­lı ola­rak, ulus­la­ra­ra­sı sis­tem­de­ki (ya­pı­da­ki) de­ği­şim ni­ha­ye­te er­me­den, onun için­de­ki di­ğer un­sur­la­rın, ku­rum­la­rın de­ği­şi­mi­nin de ni­ha­ye­te er­me­si­nin müm­kün ol­ma­dı­ğı­dır. Bu­na gö­re, bir ku­ru­mun dö­nü­şü­mü­nün ta­mam­lan­ma­sı, o ku­ru­mun ken­di­si­nin de için­de bu­lun­du­ğu ya­pı­nın dö­nü­şü­mü­nün ta­mam­lan­ma­sın­dan ba­ğım­sız bir sü­reç ol­ma­mak­ta ve do­la­yı­sıy­la da ku­ru­mun, ya­ni Gü­ven­lik Kon­se­yi’nin, ken­di dö­nü­şü­mü­nün sağ­lan­ma­sı müm­kün gö­zük­me­mek­te­dir. Yıl­maz’a gö­re ulus­la­ra­ra­sı sis­tem­de sis­te­mik bir de­ği­şim ta­mam­lan­ma­dan o sis­te­mi ayak­ta tu­tan or­gan­la­rın ya­pı­sı­nın de­ğiş­me­si zor­dur.
Ko­nuş­ma­sın­da Yıl­maz, Bir­leş­miş Mil­let­ler bün­ye­sin­de, özel ola­rak re­form ko­nu­su ile il­gi­len­mek üze­re ku­rul­muş olan Açık-Uç­lu Ça­lış­ma Gru­bu­nun (Open-En­ded Wor­king Gro­up) ku­ru­lu­şun­dan bu ya­na ge­çen 14 yıl­da, Bir­leş­miş Mil­let­ler Gü­ven­lik Kon­se­yi’nde na­sıl ve ne­den re­form ya­pı­la­ma­dı­ğı­nı açık­la­ma­ya ça­lış­tı. Yıl­maz, in­ce­le­di­ği Bir­leş­miş Mil­let­ler Ge­nel Ku­ru­lu’nun 1996, 1997, 2000 ve 2006 yıl­la­rın­da ya­yın­la­dı­ğı ba­sın bil­di­ri­le­ri ve bu bağ­lam­da üye dev­let­le­rin ko­nu hak­kın­da­ki 337 bil­di­ri­sin­den yo­la çı­ka­rak ko­nu­ya açık­lık ge­tir­me­ye ça­lış­tı. Yıl­maz’a gö­re Bir­leş­miş Mil­let­ler nez­din­de ya­pı­lan tar­tış­ma­lar, Gü­ven­lik Kon­se­yi re­for­mu­na iliş­kin ba­şa­rı­lı bir dö­nü­şü­mü ger­çek­leş­ti­re­bil­mek­ten uzak­tır. Ya­pı­lan tar­tış­ma­lar za­man­la kı­sır dön­gü­ye dö­nüş­müş­tür. So­ğuk Sa­vaş’ta ka­lan ulus­la­ra­ra­sı ya­pı­da­ki de­ği­şim ta­mam­lan­ma­dan Bir­leş­miş Mil­let­ler gi­bi ulus­la­ra­ra­sı ku­rum­lar­da ya­pı­lan de­ği­şik­lik­ler so­na er­mez. BM Gü­ven­lik Kon­se­yi re­for­mu an­cak bu de­ği­şim sü­re­ci so­nuç­lan­dık­tan son­ra ger­çek­leş­me im­kâ­nı bu­la­bi­lir.
Yıl­maz, ça­lış­ma­sı­nın so­nun­da var­dı­ğı am­pi­rik so­nuç­la­rı biz­ler­le pay­laş­tı. Yıl­maz’a gö­re bu am­pi­rik so­nuç­la­rı şöy­le­ce sı­ra­la­ya­bi­li­riz: 1) Üye dev­let­ler, ya­pı­sal bir dö­nü­şü­mün ya­şan­dı­ğı­nı dü­şün­mek­te­dir­ler. 2) Mev­cut dün­ya dü­ze­ni he­ge­mo­nik­tir; fa­kat za­yıf­la­yan bir he­ge­mon­ya söz ko­nu­su­dur. 3) He­ge­mo­nik ol­du­ğu için, her ne ka­dar za­yıf­la­yan bir he­ge­mon­ya da­hi ol­sa, içe­ri­sin­de kar­şı-he­ge­mo­nik po­tan­si­ye­li de ba­rın­dır­mak­ta­dır. 4) Bu kar­şı-he­ge­mo­nik po­tan­si­ye­lin yan­sı­ma­la­rı Bir­leş­miş Mil­let­ler nez­din­de, Gü­ven­lik Kon­se­yi re­for­mu tar­tış­ma­la­rın­da da göz­lem­le­ne­bil­mek­te­dir. 5) Fa­kat bu kar­şı-he­ge­mo­nik po­tan­si­ye­lin, he­nüz bir ta­rih­sel blok oluş­tu­ra­bi­le­cek ol­gun­lu­ğa ula­şa­ma­dı­ğı gö­rül­mek­te­dir. 6) Ta­rih­sel Blok, ya­pı­sal dö­nü­şü­mün ya­şan­dı­ğı ve bu­nun ye­ni bir al­ter­na­tif dün­ya dü­ze­ni­nin ku­ru­lu­mu­na doğ­ru ev­ril­di­ği nok­ta­sın­da önem­li gös­ter­ge­ler­den bi­ri­dir. Bu bağ­lam­da, Yıl­maz’ın da ko­nuş­ma­sın­da vur­gu­la­dı­ğı gi­bi, onun ek­sik­li­ği­nin, ya­pı­sal dö­nü­şü­mün ta­mam­la­na­ma­ma­sın­da da önem­li et­ken­ler­den bi­ri­si ol­du­ğu söy­le­ne­bi­lir.
Yıl­maz’a gö­re, Bir­leş­miş Mil­let­ler Gü­ven­lik Kon­se­yi re­for­mu ko­nu­sun­da­ki mev­cut du­ra­ğan­lık de­vam ede­cek gi­bi gö­zük­me­dir; çün­kü di­na­mik ve de­ği­şim içe­ri­sin­de­ki bir ya­pı­nın için­de yer alan ak­tör­ler, ya­rı­nın güç den­ge­le­ri­nin, ye­ni böl­ge­sel ve­ya kü­re­sel ak­tör­le­ri­nin ala­cak­la­rı du­rum­la­rı gör­me­den, re­form sü­re­ci­ni son­lan­dır­mak, ya­ni o ya­pı­nın ku­rum­la­rın­da ya­şa­nan de­ği­şi­mi sa­bit­le­mek is­te­me­mek­te­dir­ler. Bu nok­ta­da, üye dev­let­ler­den ge­len yo­ğun ta­lep­le­re bağ­lı ola­rak, Gü­ven­lik Kon­se­yi’nin ya­pı­sın­da bel­ki ge­çi­ci ba­zı de­ği­şim­le­rin ya­pı­la­bi­le­ce­ği ile­ri sü­rü­le­bi­lir; fa­kat bu da bü­yük çap­lı bir de­ği­şik­lik için de­ğil, an­cak ba­zı kü­çük ayar­la­ma­lar için söz ko­nu­su ola­bi­lir. Da­ha ge­niş kap­sam­lı bir re­form için ulus­la­ra­ra­sı ya­pı­nın dö­nü­şü­mü­nün ta­mam­lan­ma­sı­nın bek­len­di­ği­ni vur­gu­la­yan Yıl­maz’ın su­nu­mu so­ru-ce­vap kıs­mın­da­ki din­le­yi­ci­ler­den ge­len yo­rum­lar ve so­ru­lar­la ni­ha­ye­te er­di.

EDITOR'S CHOICE

SEMINARS

As the most traditonal activity of BISAV, the courses take place in every fall and spring of a year.

MORE INFO


FOLLOW US

Add your e-mail address here to be informed about our programs (seminars, symposiums, panels, etc.).