English GİRİŞ YAP

I. Kü­re­sel­leş­me Ça­ğın­da Os­man­lı’dan Ar­jan­tin’e Göç­ler 1840-1914

Kazım Baycar

5 Ma­yıs 2008               
De­ğer­len­dir­me: C. Er­sin Adı­gü­zel
 
Tür­ki­ye Araş­tır­ma­la­rı Mer­ke­zi ta­ra­fın­dan dü­zen­le­nen Tez-Ma­ka­le su­num­la­rı­nın Ma­yıs ayı ko­nu­ğu, Bo­ğa­zi­çi Üni­ver­si­te­si Ta­rih Bö­lü­mü’nde ha­zır­la­dı­ğı “Bi­rin­ci Kü­re­sel­leş­me Ça­ğı’nda Os­man­lı’dan Ar­jan­tin’e Göç­ler (1870-1914)” baş­lık­lı yük­sek li­sans ça­lış­ma­sıy­la Ka­zım Bay­car idi.
Gü­nü­müz­de Su­ri­ye, Lüb­nan ve Fi­lis­tin top­rak­la­rı­nı kap­sa­yan böl­ge­den Ar­jan­tin’e ya­pı­lan göç­le­ri sos­yal ve eko­no­mik yön­le­riy­le in­ce­le­yen Bay­car’ın ça­lış­ma­sı, Os­man­lı’nın bi­rin­ci kü­re­sel­leş­me ça­ğı ola­rak isim­len­di­ri­len dö­nem­de­ki nü­fus ve ik­ti­sa­dî ya­pı­la­rı­na ışık tut­ma­sı ile dün­ya­da­ki eko­no­mik ge­liş­me­ler kar­şı­sın­da­ki tu­tu­mu­nu in­ce­le­me­si açı­la­rın­dan ol­duk­ça önem­li­dir.
Bay­car, ça­lış­ma­da Baş­ba­kan­lık Os­man­lı Ar­şi­vi bel­ge­le­ri baş­ta ol­mak üze­re, Ar­jan­tin Dev­let Ka­yıt­la­rı ile söz ko­nu­su dö­nem­de Ar­jan­tin’de ba­sı­lıp Os­man­lı göç­men­le­ri hak­kın­da ya­zı­lar ya­yın­la­yan ga­ze­te ve der­gi­ler gi­bi fark­lı ni­te­lik­ler­de kay­nak­lar kul­lan­dı­ğı­nı ifa­de et­ti.
Bay­car’ın ça­lış­ma­sı üç bö­lüm­den oluş­mak­ta­dır. İlk bö­lüm­de, söz ko­nu­su dö­nem­de­ki göç dal­ga­sı ge­nel ola­rak in­ce­le­ne­rek Os­man­lı’dan Ar­jan­tin’e ya­pı­lan göç­le­rin, bu dö­nem­de­ki göç­ler içe­ri­sin­de­ki ye­ri­nin tes­pi­ti­ne ça­lı­şıl­mış.
Bay­car’ın ifa­de­si­ne gö­re, XIX. yüz­yı­lın or­ta­sıy­la baş­la­yan dö­nem­de ön­ce­ki yüz­yıl­lar­da gö­rül­me­dik bir ha­re­ket­li­lik ya­şan­mak­tay­dı ki, bu dö­ne­mi ön­ce­ki yüz­yıl­lar­dan ayı­ran en önem­li fark da bu­dur. Söz ko­nu­su dö­nem­de Av­ru­pa’dan Ame­ri­ka ve Avus­tral­ya’ya 60 mil­yon ki­şi­nin göç et­ti­ği­ni ha­tır­la­tan Bay­car, bu dö­nem­de özel­lik­le Ame­ri­ka’ya yo­ğun bir göç ha­re­ke­ti­nin var­lı­ğı­na dik­kat çek­ti. Bu bağ­lam­da, Ar­jan­tin’in söz ko­nu­su dö­nem­de göç alan ül­ke­ler­den bi­ri ol­du­ğu­nu ve Ar­jan­tin’e ya­pı­la­cak göç­le­rin biz­zat Ar­jan­tin hü­kü­me­ti ta­ra­fın­dan teş­vik edil­di­ği­ni vur­gu­la­dı. Ar­jan­tin’in bu göç­le­ri ni­çin des­tek­le­di­ği­ne de açık­lık ge­tir­me­ye ça­lı­şan Bay­car, kay­nak­la­rı bol, iş gü­cü az bir ül­ke olan Ar­jan­tin’in, iş gü­cü açı­ğı­nı ka­pa­ta­bil­mek için bu po­li­ti­ka­yı ta­kip et­ti­ği­ni ifa­de et­ti.
Sü­re­cin Os­man­lı bo­yu­tu­nun in­ce­len­di­ği ikin­ci bö­lüm­de Bay­car, söz ko­nu­su böl­ge­den Ar­jan­tin’e göç­le­rin ne­den­le­ri, mu­ha­cir sa­yı­sı, göç­le­rin ne gi­bi yol­lar­la ger­çek­leş­ti­ği so­ru­la­rın­dan ha­re­ket­le, ge­nel ola­rak göç­men pro­fi­li­ni tes­pit et­me­ye ça­lış­mak­ta ve Os­man­lı’nın söz ko­nu­su göç­ler kar­şı­sın­da­ki tu­tu­mu üze­rin­de dur­mak­ta­dır. Bay­car’ın te­zi­ne gö­re Os­man­lı’dan Ar­jan­tin’e ya­pı­lan göç­le­rin en önem­li ne­den­le­rin­den bi­ri, Bal­kan­lar, Kı­rım ve Kaf­kas­lar­dan ge­len göç­ler­le Su­ri­ye böl­ge­sin­de­ki nü­fu­sun cid­di bir şe­kil­de art­ma­sı ne­ti­ce­sin­de eko­no­mi­de gö­rü­len bo­zuk­luk­tur. Bu dö­nem­de Su­ri­ye böl­ge­sin­de ya­şa­nan di­nî ça­tış­ma­nın Ar­jan­tin’e ya­pı­lan Os­man­lı göç­le­ri­nin se­bep­le­rin­den bi­ri ola­rak gös­te­ril­me­ye ça­lı­şıl­ma­sı­nı eleş­ti­ren Bay­car, göç­men­ler ara­sın­da çok sa­yı­da Müs­lü­ma­nın bu­lun­du­ğu­nu, da­ha­sı söz ko­nu­su göç­le­rin bu olay­la­rın ce­re­yan et­ti­ği ta­rih­ten 40-50 se­ne ka­dar son­ra­ki dö­nem­de yo­ğun­luk ka­zan­dı­ğı­nı, do­la­yı­sıy­la Su­ri­ye böl­ge­sin­de Müs­lü­man­lar­la Hı­ris­ti­yan­lar ara­sın­da 1860’lar­da baş­la­dı­ğı gö­rü­len ba­zı so­run­la­rın, 1904’ten son­ra cid­di ra­kam­la­ra ula­şan Os­man­lı göç­le­ri­nin ne­de­ni ola­ma­ya­ca­ğı­nı be­lirt­ti.
Ar­jan­tin’e Su­ri­ye böl­ge­sin­de­ki fark­lı di­nî ve sos­yal grup­lar­dan in­san­lar ile çe­şit­li mes­lek­le­re sa­hip ki­şi­le­rin göç et­tik­le­ri­ne de­ği­nen Bay­car, ba­zı ki­şi­le­rin Ar­jan­tin’e gi­rer­ken göç­men ola­rak ka­bul edi­le­bil­mek için ger­çek mes­lek­le­ri­ni sak­la­dık­la­rı­nı ve po­pü­ler mes­lek­ler­den bi­ri­ni ken­di mes­lek­le­riy­miş gi­bi gös­ter­me­ye ça­lış­tık­la­rı­nı vur­gu­la­ya­rak göç­men­le­rin ger­çek mes­lek­le­ri­nin tes­pit edi­le­bil­me­sin­de­ki zor­luk­la­ra işa­ret et­ti. Göç­le­rin, ba­zı se­ya­hat acen­te­le­ri ve sim­sar­lar va­sı­ta­sıy­la ve­ya Ar­jan­tin’e gi­den Os­man­lı va­tan­daş­la­rı­nın mem­le­ket­le­rin­de ka­lan ya­kın­la­rı­na yar­dım et­me­le­riy­le ger­çek­leş­ti­ği­ni söz­le­ri­ne ek­le­di.
Os­man­lı Ya­hu­di­le­ri için Ar­jan­tin’e göç özel bir an­lam ta­şı­yor­du. Bay­car, Ya­hu­di­le­rin, “arz-ı mev‘ûd”da ken­di dev­let­le­ri­ni kur­ma­dan ön­ce bir dev­let kur­ma­la­rı için en uy­gun ye­rin Ar­jan­tin ol­du­ğu­nu dü­şün­dük­le­ri­ni ifa­de ede­rek, Ar­jan­tin’de İs­pan­yol­ca ko­nu­şul­ma­sı­nı, Ya­hu­di­le­rin li­san so­ru­nu ya­şa­ma­dan göç et­me­le­ri­ni ko­lay­laş­tı­rı­cı bir et­ken ola­rak de­ğer­len­dir­mek­te­dir.
Bay­car’a gö­re, Ar­jan­tin’e Av­ru­pa’dan göç eden­le­rin ta­rım­da is­tih­dam edil­me­le­ri­ne kar­şı­lık Os­man­lı’dan göç eden­le­rin ti­ca­ret­le uğ­raş­ma­sı, Os­man­lı göç­le­ri­ni Av­ru­pa göç­le­rin­den ayı­ran en önem­li fark­lar­dan bi­ri­dir. Fa­kat da­ha son­ra­la­rı bu du­rum­da ba­zı de­ği­şik­lik­ler mey­da­na gel­miş­tir. 1909’da Bue­nos Ai­res Baş­şeh­ben­der­li­ği­ne ata­nan Emin Ars­lan, Ar­jan­tin’e ge­len Os­man­lı va­tan­daş­la­rı­nı ta­rım alan­la­rı­na yön­len­dir­miş ve bir sü­re son­ra Ar­jan­tin ta­rım ba­ka­nı, Emin Ars­lan’a söz ko­nu­su ça­ba­la­rın­dan do­la­yı te­şek­kür mek­tu­bu gön­der­miş­tir.
Ça­lış­ma­nın üçün­cü bö­lü­mün­de ise Ar­jan­tin’e göç eden Os­man­lı va­tan­daş­la­rı­nın Ar­jan­tin’de­ki sos­yal ve eko­no­mik ya­pı­ya en­teg­ras­yo­nu ele alın­mak­ta­dır. Bay­car, ko­nuş­ma­sı­nın so­nun­da Ar­jan­tin’e göç eden Os­man­lı va­tan­daş­la­rı ile il­gi­li Ar­jan­tin’de­ki ga­ze­te ve der­gi­ler­de ya­yın­la­nan ha­ber/ya­zı­lar baş­ta ol­mak üze­re bu ko­nu­da ula­şa­bil­di­ği her tür­lü ta­ri­hî mal­ze­me­yi din­le­yi­ci­ler­le pay­la­şa­rak su­nu­mu­nu gör­sel açı­dan zen­gin­leş­tir­di. Prog­ram, ka­tı­lım­cı­la­rın so­ru ve kat­kı­la­rıy­la so­na er­di.

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

SEMİNERLER

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.