I. Kü­re­sel­leş­me Ça­ğın­da Os­man­lı’dan Ar­jan­tin’e Göç­ler 1840-1914

Kazım Baycar

5 Ma­yıs 2008               
De­ğer­len­dir­me: C. Er­sin Adı­gü­zel
 
Tür­ki­ye Araş­tır­ma­la­rı Mer­ke­zi ta­ra­fın­dan dü­zen­le­nen Tez-Ma­ka­le su­num­la­rı­nın Ma­yıs ayı ko­nu­ğu, Bo­ğa­zi­çi Üni­ver­si­te­si Ta­rih Bö­lü­mü’nde ha­zır­la­dı­ğı “Bi­rin­ci Kü­re­sel­leş­me Ça­ğı’nda Os­man­lı’dan Ar­jan­tin’e Göç­ler (1870-1914)” baş­lık­lı yük­sek li­sans ça­lış­ma­sıy­la Ka­zım Bay­car idi.
Gü­nü­müz­de Su­ri­ye, Lüb­nan ve Fi­lis­tin top­rak­la­rı­nı kap­sa­yan böl­ge­den Ar­jan­tin’e ya­pı­lan göç­le­ri sos­yal ve eko­no­mik yön­le­riy­le in­ce­le­yen Bay­car’ın ça­lış­ma­sı, Os­man­lı’nın bi­rin­ci kü­re­sel­leş­me ça­ğı ola­rak isim­len­di­ri­len dö­nem­de­ki nü­fus ve ik­ti­sa­dî ya­pı­la­rı­na ışık tut­ma­sı ile dün­ya­da­ki eko­no­mik ge­liş­me­ler kar­şı­sın­da­ki tu­tu­mu­nu in­ce­le­me­si açı­la­rın­dan ol­duk­ça önem­li­dir.
Bay­car, ça­lış­ma­da Baş­ba­kan­lık Os­man­lı Ar­şi­vi bel­ge­le­ri baş­ta ol­mak üze­re, Ar­jan­tin Dev­let Ka­yıt­la­rı ile söz ko­nu­su dö­nem­de Ar­jan­tin’de ba­sı­lıp Os­man­lı göç­men­le­ri hak­kın­da ya­zı­lar ya­yın­la­yan ga­ze­te ve der­gi­ler gi­bi fark­lı ni­te­lik­ler­de kay­nak­lar kul­lan­dı­ğı­nı ifa­de et­ti.
Bay­car’ın ça­lış­ma­sı üç bö­lüm­den oluş­mak­ta­dır. İlk bö­lüm­de, söz ko­nu­su dö­nem­de­ki göç dal­ga­sı ge­nel ola­rak in­ce­le­ne­rek Os­man­lı’dan Ar­jan­tin’e ya­pı­lan göç­le­rin, bu dö­nem­de­ki göç­ler içe­ri­sin­de­ki ye­ri­nin tes­pi­ti­ne ça­lı­şıl­mış.
Bay­car’ın ifa­de­si­ne gö­re, XIX. yüz­yı­lın or­ta­sıy­la baş­la­yan dö­nem­de ön­ce­ki yüz­yıl­lar­da gö­rül­me­dik bir ha­re­ket­li­lik ya­şan­mak­tay­dı ki, bu dö­ne­mi ön­ce­ki yüz­yıl­lar­dan ayı­ran en önem­li fark da bu­dur. Söz ko­nu­su dö­nem­de Av­ru­pa’dan Ame­ri­ka ve Avus­tral­ya’ya 60 mil­yon ki­şi­nin göç et­ti­ği­ni ha­tır­la­tan Bay­car, bu dö­nem­de özel­lik­le Ame­ri­ka’ya yo­ğun bir göç ha­re­ke­ti­nin var­lı­ğı­na dik­kat çek­ti. Bu bağ­lam­da, Ar­jan­tin’in söz ko­nu­su dö­nem­de göç alan ül­ke­ler­den bi­ri ol­du­ğu­nu ve Ar­jan­tin’e ya­pı­la­cak göç­le­rin biz­zat Ar­jan­tin hü­kü­me­ti ta­ra­fın­dan teş­vik edil­di­ği­ni vur­gu­la­dı. Ar­jan­tin’in bu göç­le­ri ni­çin des­tek­le­di­ği­ne de açık­lık ge­tir­me­ye ça­lı­şan Bay­car, kay­nak­la­rı bol, iş gü­cü az bir ül­ke olan Ar­jan­tin’in, iş gü­cü açı­ğı­nı ka­pa­ta­bil­mek için bu po­li­ti­ka­yı ta­kip et­ti­ği­ni ifa­de et­ti.
Sü­re­cin Os­man­lı bo­yu­tu­nun in­ce­len­di­ği ikin­ci bö­lüm­de Bay­car, söz ko­nu­su böl­ge­den Ar­jan­tin’e göç­le­rin ne­den­le­ri, mu­ha­cir sa­yı­sı, göç­le­rin ne gi­bi yol­lar­la ger­çek­leş­ti­ği so­ru­la­rın­dan ha­re­ket­le, ge­nel ola­rak göç­men pro­fi­li­ni tes­pit et­me­ye ça­lış­mak­ta ve Os­man­lı’nın söz ko­nu­su göç­ler kar­şı­sın­da­ki tu­tu­mu üze­rin­de dur­mak­ta­dır. Bay­car’ın te­zi­ne gö­re Os­man­lı’dan Ar­jan­tin’e ya­pı­lan göç­le­rin en önem­li ne­den­le­rin­den bi­ri, Bal­kan­lar, Kı­rım ve Kaf­kas­lar­dan ge­len göç­ler­le Su­ri­ye böl­ge­sin­de­ki nü­fu­sun cid­di bir şe­kil­de art­ma­sı ne­ti­ce­sin­de eko­no­mi­de gö­rü­len bo­zuk­luk­tur. Bu dö­nem­de Su­ri­ye böl­ge­sin­de ya­şa­nan di­nî ça­tış­ma­nın Ar­jan­tin’e ya­pı­lan Os­man­lı göç­le­ri­nin se­bep­le­rin­den bi­ri ola­rak gös­te­ril­me­ye ça­lı­şıl­ma­sı­nı eleş­ti­ren Bay­car, göç­men­ler ara­sın­da çok sa­yı­da Müs­lü­ma­nın bu­lun­du­ğu­nu, da­ha­sı söz ko­nu­su göç­le­rin bu olay­la­rın ce­re­yan et­ti­ği ta­rih­ten 40-50 se­ne ka­dar son­ra­ki dö­nem­de yo­ğun­luk ka­zan­dı­ğı­nı, do­la­yı­sıy­la Su­ri­ye böl­ge­sin­de Müs­lü­man­lar­la Hı­ris­ti­yan­lar ara­sın­da 1860’lar­da baş­la­dı­ğı gö­rü­len ba­zı so­run­la­rın, 1904’ten son­ra cid­di ra­kam­la­ra ula­şan Os­man­lı göç­le­ri­nin ne­de­ni ola­ma­ya­ca­ğı­nı be­lirt­ti.
Ar­jan­tin’e Su­ri­ye böl­ge­sin­de­ki fark­lı di­nî ve sos­yal grup­lar­dan in­san­lar ile çe­şit­li mes­lek­le­re sa­hip ki­şi­le­rin göç et­tik­le­ri­ne de­ği­nen Bay­car, ba­zı ki­şi­le­rin Ar­jan­tin’e gi­rer­ken göç­men ola­rak ka­bul edi­le­bil­mek için ger­çek mes­lek­le­ri­ni sak­la­dık­la­rı­nı ve po­pü­ler mes­lek­ler­den bi­ri­ni ken­di mes­lek­le­riy­miş gi­bi gös­ter­me­ye ça­lış­tık­la­rı­nı vur­gu­la­ya­rak göç­men­le­rin ger­çek mes­lek­le­ri­nin tes­pit edi­le­bil­me­sin­de­ki zor­luk­la­ra işa­ret et­ti. Göç­le­rin, ba­zı se­ya­hat acen­te­le­ri ve sim­sar­lar va­sı­ta­sıy­la ve­ya Ar­jan­tin’e gi­den Os­man­lı va­tan­daş­la­rı­nın mem­le­ket­le­rin­de ka­lan ya­kın­la­rı­na yar­dım et­me­le­riy­le ger­çek­leş­ti­ği­ni söz­le­ri­ne ek­le­di.
Os­man­lı Ya­hu­di­le­ri için Ar­jan­tin’e göç özel bir an­lam ta­şı­yor­du. Bay­car, Ya­hu­di­le­rin, “arz-ı mev‘ûd”da ken­di dev­let­le­ri­ni kur­ma­dan ön­ce bir dev­let kur­ma­la­rı için en uy­gun ye­rin Ar­jan­tin ol­du­ğu­nu dü­şün­dük­le­ri­ni ifa­de ede­rek, Ar­jan­tin’de İs­pan­yol­ca ko­nu­şul­ma­sı­nı, Ya­hu­di­le­rin li­san so­ru­nu ya­şa­ma­dan göç et­me­le­ri­ni ko­lay­laş­tı­rı­cı bir et­ken ola­rak de­ğer­len­dir­mek­te­dir.
Bay­car’a gö­re, Ar­jan­tin’e Av­ru­pa’dan göç eden­le­rin ta­rım­da is­tih­dam edil­me­le­ri­ne kar­şı­lık Os­man­lı’dan göç eden­le­rin ti­ca­ret­le uğ­raş­ma­sı, Os­man­lı göç­le­ri­ni Av­ru­pa göç­le­rin­den ayı­ran en önem­li fark­lar­dan bi­ri­dir. Fa­kat da­ha son­ra­la­rı bu du­rum­da ba­zı de­ği­şik­lik­ler mey­da­na gel­miş­tir. 1909’da Bue­nos Ai­res Baş­şeh­ben­der­li­ği­ne ata­nan Emin Ars­lan, Ar­jan­tin’e ge­len Os­man­lı va­tan­daş­la­rı­nı ta­rım alan­la­rı­na yön­len­dir­miş ve bir sü­re son­ra Ar­jan­tin ta­rım ba­ka­nı, Emin Ars­lan’a söz ko­nu­su ça­ba­la­rın­dan do­la­yı te­şek­kür mek­tu­bu gön­der­miş­tir.
Ça­lış­ma­nın üçün­cü bö­lü­mün­de ise Ar­jan­tin’e göç eden Os­man­lı va­tan­daş­la­rı­nın Ar­jan­tin’de­ki sos­yal ve eko­no­mik ya­pı­ya en­teg­ras­yo­nu ele alın­mak­ta­dır. Bay­car, ko­nuş­ma­sı­nın so­nun­da Ar­jan­tin’e göç eden Os­man­lı va­tan­daş­la­rı ile il­gi­li Ar­jan­tin’de­ki ga­ze­te ve der­gi­ler­de ya­yın­la­nan ha­ber/ya­zı­lar baş­ta ol­mak üze­re bu ko­nu­da ula­şa­bil­di­ği her tür­lü ta­ri­hî mal­ze­me­yi din­le­yi­ci­ler­le pay­la­şa­rak su­nu­mu­nu gör­sel açı­dan zen­gin­leş­tir­di. Prog­ram, ka­tı­lım­cı­la­rın so­ru ve kat­kı­la­rıy­la so­na er­di.

EDITOR'S CHOICE

SEMINARS

As the most traditonal activity of BISAV, the courses take place in every fall and spring of a year.

MORE INFO


FOLLOW US

Add your e-mail address here to be informed about our programs (seminars, symposiums, panels, etc.).