English GİRİŞ YAP

TAM YUVARLAK MASA TOPLANTILARI

Osmanlı Matbaacılığının Yerelleşmesi: Yasal Zemin, Aktörler ve Toplumsal Ağlar, 1831-1863

Ayşe Tek Başaran

28 Eylül 2019 Cumartesi 14:00 Salon: ŞAKİR KOCABAŞ SALONU

Bu ay Tez-Makale programı konuğumuz Ayşe Tek Başaran* ile Boğaziçi Üniversitesi’nde tamamladığı doktora tezi** üzerine bir oturum gerçekleştireceğiz.

 

Özet:

“Bu tez 1831 yılında Takvîm-i Vekâyi‘hâne-i Âmire Nezareti’nin kuruluşuyla başlayan Osmanlı matbaa işletmesindeki yeni dönemi, yönetimin Maarif-i Umumiye Nezareti’ne devrolunduğu 1863 senesine kadar izlemektedir. Bu dönemi Osmanlı devleti kadar ortaya çıkan yeni devlet dışı aktörler üzerinden anlamaya çalışır; birbirleriyle giriştikleri rekabet ve pazarlıklar sonucu ortaya çıkan yasal zemine de ışık tutar. Öte yandan kitabın Osmanlı piyasası içerisinde ticarileşmesini bu ilişkiler üzerinden anlamaya çalışır. Bu süreçte matbaa artık salt Batı’dan aktarılan yeni bir teknolojik aygıt olarak kalmayıp yerelleşmiş ve Osmanlı bağlamında yeni anlam ve işlevler kazanmıştır. Bu bakış açısı matbaayı teknik bir ilerleme aracı olarak görmek yerine yerel sosyal ve siyasi dinamiklerin bir parçası ve hatta sonucu olarak tartışır. Bu çalışma aynı zamanda 1831-1863 tarihleri arasında basılmış kitap külliyatını iki grup ve farklı niyet üzerinden inceler; Osmanlı devletinin pratik ihtiyaçlarına hizmet etmek üzere öne çıkardığı ders kitapları ve devlet dışı aktörlerin daha çok maddi güdülerle satış odaklı hareket edip baskıya sunduğu daha geniş piyasaya hitap eden popüler kitaplar. İki grubun da seçimleri daha geleneksel ve hatta dini temaları öne çıkarmaktadır. Bu anlamda bu tez günümüzde hala yaygın olan 19. yüzyıl Osmanlı sekülerleşme ve modernleşme anlatılarını sorgulayan bir bakışla Batı’dan alınan teknolojinin aslında Osmanlı toplumunda geleneksel olarak var olan zemini güçlendirmeye de hizmet ettiği iddiasında bulunur. Diğer yandan bu geleneksel zeminin yine aktörlerin ve kesişen sosyal ağların katkısıyla aslında dönüşüm halinde olduğunu ortaya koyar. O kadar ki 1860’lara gelindiğinde artık gündelik hayatın bir parçası kabul edilen matbaa hem siyasi hem de dini hassasiyetler göz ardı edilerek Kur’ân-ı Kerîm ve Eczâ-i Şerîfe basar hale gelmiştir.”

 

* Öğr. Üy. Dr., İstanbul Şehir Üniversitesi

** Doktora Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 2019

İLGİLİ YUVARLAKMASALAR

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

SEMİNERLER

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.